Lessuggesties Digitaal Pesten

MSN-etiquette op zelf ontworpen muismat

Doelgroep
Groep 8

Benodigheden
per groep van 4 een groot vel papier
bij elk vel een dikke stift

Toelichting
Uitgangspunt voor deze les is dat er in de voorafgaande les(sen) al aandacht is besteed aan de voor- en nadelen van e-mail, Internet, chatten en MSN-en.

In deze les komen de leerlingen zelf tot een lijst van 5 afspraken over do’s en don’ts op MSN, de MSN-etiquette. Belangrijk is dat de afspraken niet van bovenaf/buitenaf worden opgelegd maar dat de leerlingen gezamenlijk tot deze afspraken komen. Dit gebeurt met behulp van de ‘placemat’.

Thuis of in een tweede les ontwerpen de leerlingen vervolgens een muismat waarop deze regels worden afgebeeld. Wij hebben er een soort verkiezing van gemaakt. Het mooiste ontwerp per klas (wij hebben er 10) gaat naar de finale, een jury kiest daaruit het beste ontwerp en dit wordt uitgevoerd en aan alle 1e klas leerlingen uitgedeeld. Het is ook mogelijk om een inlegmuismat aan te schaffen (deze zijn zelfs goedkoper) en de leerlingen hun eigen ontwerp daar in te laten doen.

De les
Voorbereiding: maak groepjes van 4 en geef elk groepje een groot vel papier en een stift. In het midden van het vel papier tekenen ze een groot vierkant (waarin ruimte genoeg voor 5 afspraken die als ze op het bord hangen goed leesbaar zijn). Vanuit elke hoek van het vierkant wordt een lijn getrokken naar de hoek van het papier zodat elke leerling een eigen vak heeft.

Stap 1: Geef de leerlingen de opdracht om in hun eigen vak (het middenvak blijft nog leeg) van de placemat�5 afspraken op te schrijven over wat je wel en niet moet doen als je wilt MSN-en. Geef daarbij aan dat het niet gaat om de praktische en technische zaken maar om ‘fatsoensregels’ of ‘etiquette’ (zelf heb ik de link gelegd met maaltijdetiquette, zijnde ongeschreven regels maar wel zo netjes). Belangrijk is dat ze tijdens deze stap voor zichzelf werken en niet met elkaar overleggen.

Stap 2: Geef elk groepje nu de opdracht om uit de afspraken die zij hebben opgeschreven te komen tot 5 afspraken waarvan zij vinden dat deze in het middenvak moeten komen. Laat ze eerst overleggen en daarna pas opschrijven. Zorg dat ze zo groot schrijven dat het leesbaar is als het op het bord hangt.

Stap 3: Laat alle placemats op het bord hangen en kom dmv discussie met de klas tot 5 afspraken die zij het belangrijkst vinden. Enige sturing kan daarbij van pas komen, maar laat zoveel mogelijk uit de leerlingen zelf komen.

Stap 4: Geef als huiswerk op dat ze een muismat-ontwerp maken waarop deze afspraken zijn afgebeeld. Een deel van de volgende les kan dan worden besteed aan het kiezen van het ontwerp dat doorgaat naar de finale en/of aan het uitwerken van de muismat ‘in het net’ (als ieder zijn eigen ontwerp houdt).

Tip
Gebruik consequent het woord ‘afspraken’ of ‘etiquette’. Ze hebben de afspraken immers zelf gemaakt en dan zijn het geen regels. Informeer zo nu en dan of ze zich nog aan de door henzelf gemaakte afspraken houden.

Raad de onbekende op MSN Messenger

Doelgroep
Groepen 6, 7 en 8

Benodigdheden
Twee computers met Internet-verbinding in verschillende klaslokalen
MSN Messenger geïnstalleerd op beide computers. Vraag uw ICT-coördinator dit te doen.

Toelichting
Meer dan negentig procent van de kinderen maakt gebruik van MSN Messenger, een gratis programmaatje dat een chatbox op je computer zet, waar alleen mensen komen die jij toelaat.

De meerderheid van kinderen en jongeren kletst voornamelijk met vrienden en bekenden, blijkt uit onderzoek. Maar voor sommigen is het leuk om nieuwe Internetvrienden aan MSN toe te voegen.
Degene die je op Internet ontmoet, is niet altijd de persoon die hij of zij zegt te zijn. Het is erg gemakkelijk om jezelf als zestien voor te doen, terwijl je in werkelijkheid misschien 28 bent. Niemand ziet je namelijk – tenzij je erop staat dat de ander zichzelf via de webcam openbaart.
Deze lessuggestie leert kinderen inzien dat ze kritisch moeten zijn over de identiteit van onbekenden op Internet.

De les
Vertel de kinderen dat de les gaat over chatten met onbekenden. Vertel de kinderen dat u een leuke jongen hebt ontmoet op Internet. Hij zegt dat zijn naam Tim is en dat hij veertien jaar is. Tim woont in de buurt en is bereid om af te spreken.

Een van de leerlingen gaat via MSN het gesprek aan met Tim, geholpen door de rest van de groep. Iedereen bedenkt vragen.

Vragen zouden kunnen zijn:

Wat zijn je hobby’s?

Waar woon je?

Zit je op een sport? Zo ja, in welk team zit je?

Als de leerlingen denken genoeg te weten, volgt de ‘afspraak’.
Uit het andere lokaal, komt een leerkracht aangelopen die zichzelf bekend maakt als – Tim van veertien.

Vervolg van de les
De oefening is nog niet afgelopen. Via MSN worden gesprekken gevoerd met twee andere personen. De kinderen spreken af nadat ze raden: is deze persoon echt of niet echt?

Laat de leerlingen opnieuw vragen bedenken. Als het goed is zijn de vragen nu heel gericht. Als de onbekende zegt vijftien te zijn en van voetbal te houden en hij kent Ronald Koeman niet, dan valt de onbekende door de mand.
Een vraag zou kunnen zijn:

Wat is je favoriete plaat in de top 40? (als de onbekende het antwoord schuldig moet blijven, is dat verdacht)

Praktische tips
De school moet het programma MSN Messenger toelaten. Als het programma aanwezig is, kunt u inloggen met uw eigen gebruikersnaam en wachtwoord. Uw eigen MSN heeft de voorkeur omdat u Tim en de anderen dan al kunt toevoegen aan uw MSN-contactenlijst.
Kleed de volwassenen als afschuwelijke monsters. Zet ze een pruik op, maak hun tanden zwart, doe ze een oude jas aan. Dat geeft de les een nog speelser karakter.

Pesten of plagen?

Doelgroep
Groepen 7 en 8

Inleiding
Pesten via het Internet is doorgaans veel harder dan pesten in het gewone leven, omdat de daders gemakkelijk anoniem kunnen blijven. Een voorbeeld daarvan is het publiceren van de naam en het telefoonnummer van een klasgenootje op een erotische website, met de boodschap ‘bel deze dame voor een afspraak’.

Ook via e-mail kan er anoniem gepest worden. Op school kunnen kinderen bijvoorbeeld e-mails versturen zonder dat iemand weet wie de afzender is. Daarnaast is het mogelijk om berichten te verzenden met een valse naam als afzender.

Plagen is een geintje. Bij plagen is het niet de bedoeling om iemand pijn te doen of te kwetsen. Plagen kan zelfs best leuk zijn. Pesten is gemeen en bedoeld om iemand pijn te doen, te kwetsen en te laten voelen dat hij of zij waardeloos is. Iemand negeren kan ook een vorm van pesten zijn.

In deze les bespreekt u met de leerlingen het verschil tussen pesten en plagen via Internet. U legt de leerlingen een paar situaties voor met de vraag: is dit pesten of plagen?

De les

Situatie 1
Rob van 14 stuurt zijn klasgenoot Douwe een MSN-virus waardoor zijn MSN-naam verandert in: “Ik ben een vuile homo en daar ben ik blij mee”.

Pesten of plagen?

Situatie 2
Lieke stuurt een mail naar de hele klas waarin ze zegt dat Sandra grote oren heeft. Sandra zelf krijgt de mail niet.

Pesten of plagen?

Situatie 3
Jasper en Tibbe sturen vlak voor Oud en Nieuw een foto van verbrande vingers naar de hele klas met de boodschap: dat je maar veel vingers mag verliezen. Ze sturen het mailtje anoniem, niemand weet dat zij het mailtje sturen. Jasper en Tibbe noemen het ‘een geintje’. “Als we straks vertellen dat wij het waren, lacht iedereen erom”, zeggen ze.

Pesten of plagen?

Situatie 4

Bart (11) mailt zijn vriend Wynzen: “Hé gek hoofd, morgen gaan we een milkshake scoren. Als je niet meegaat, vertel ik je moeder dat je verliefd bent.”

Pesten of plagen?

Maak een veilig profiel op Internet

Doelgroep:
Groepen 6, 7 en 8

Benodigdheden:
Pen en papier
Een computer met Internet-verbinding

Toelichting

Vanaf 9 jaar worden kinderen steeds socialer: hun behoefte om voortdurend in contact te zijn met leeftijdsgenoten groeit. Grote kans dat ze belangstelling krijgen voor interactie via het Internet. Kans is ook groot dat ze een profiel maken en dat op Internet zetten. Op sites als CU2 maar ook op Kindertent (mikkend op een jonge doelgroep) worden kinderen de gekste vragen gesteld, die uitnodigen tot een openhartigheid die meestal niet verstandig is.

Met deze les leert u de leerlingen na te denken over wat ze wel en wat ze niet op Internet zetten of uiten in het contact met vreemden online.

Spreek eerst af dat de kinderen zo min mogelijk persoonlijke informatie verstrekken. Als ze hun naam prijsgeven op Internet, telefoonnummer of zelfs hun e-mail adres, dan zijn ze makkelijk vindbaar in het echte leven. Dat kan vervelend of zelfs gevaarlijk zijn, als iemand kwaad wil.

Onder persoonlijke gegevens verstaan we:

• je eigen naam (beter is ‘t om een schuilnaam te nemen);
• de namen van familieleden, vrienden, etc.;
• telefoonnummers (vast en mobiel);
• huisadres;
• de naam van de school;
• je e-mail adres;
• het soort werk dat de ouders doen;
• creditcard-info;
• foto’s;
• wachtwoorden.

De les

Laat de kinderen de volgende vragen beantwoorden. Zeg daarbij dat ze niet verplicht zijn de vragen te beantwoorden. Als ze niet willen antwoorden vullen ze ‘xxx’ in.

• Hoe oud ben je? (voor de leerkracht: leeftijd mag, maar iets jonger of ouder is ook goed)
• Wat is je favoriete zanger?
• Wat is je favoriete zangeres?
• Wat is je favoriete sport?
• Wat heb je onder je bed liggen?
• Wat is het beroep van je vader? (gewenste antwoord: xxx, niets invullen dus)
• Wat is je naam? (gewenste antwoord: alleen een voornaam, liever een bijnaam, niet de echte naam)
• Wat is je allergrootste blunder?
• Stomste beroep?
• Wat is je telefoonnummer? (antwoorden verboden)
• Waar kun je heel hard om lachen?
• Wat is je leukste televisieprogramma?
• Televisie of Internet?
• Wat is je e-mail adres? (liever niet noemen)

De leerlingen dienen aan te geven of een vraag te persoonlijk is of niet.

Klassikaal kan ook
U kunt deze oefening klassikaal doen, door elke vraag met de hele groep te bespreken. De vraag is telkens: beantwoorden we deze vraag, ja of nee? De oefening kunt u ook individueel laten doen, door de kinderen de lijst vragen te laten beantwoorden en bij u in te leveren.

Waarden en normen op Internet

Doelgroep
Groepen 5, 6, 7 en 8

Benodigdheden
Stapeltjes post it-papiertjes: gele plakkertjes
Vier grote witte vellen papier

Toelichting

Scholen doen er goed aan om gedragsregels op te stellen voor het gebruik van e-mail en Internet (inclusief chatten of MSN-en) op school. Die regels zijn ervoor om leerlingen te leren omgaan met het medium en met elkaar, zodat ze verantwoordelijkheid leren te nemen voor hun eigen gedrag.

Het gaat daarbij om fatsoensregels als:

• niet schelden;
• niet pesten;
• geen misbruik maken van persoonsgegevens van anderen

Deze fatsoensregels vallen onder de noemer netiquette: hoe dien je je te gedragen op Internet?

In deze les komt u met de leerlingen tot een lijst van fatsoensregels.

De les

Stap 1
Vertel de kinderen dat je je op Internet net zo moet gedragen als in het echte leven: je gaat met respect met elkaar om.

Stap 2
Vraag of de kinderen op post-it papiertjes willen opschrijven:
1. Wat de vervelende ervaringen zijn die ze op Internet hebben meegemaakt (iemand heeft gescholden in de chatbox of een pestmailtje gestuurd)
2. Wat hun leuke ervaringen met andere kinderen op Internet. (iemand stuurt een hartje via MSN, iemand stuurt een leuk mailtje voor je verjaardag, etcetera)
3. Fatsoensregels op Internet, hoe ga je met elkaar om: wat doe je wel en wat doe je niet?

Stap 3
Hang drie vellen papier op.
De titel op vel 1: leuk
Op vel 2: niet leuk
Op vel 3: goed fatsoen

Laat de kinderen hun post-its plakken op de juiste vellen papier. Hang de vellen lekker ver uit elkaar, zodat kinderen flink aan het lopen zijn. Veel beweging, veel actie – geeft de activiteit extra glans.

Besluit
Lees de ‘inzendingen’ voor en bespreek ze met de klas. Kom vervolgens tot een definitieve lijst op een nieuw vel papier.